Премиерите на Северна Македонија и Албанија и Србија, всушност, ќе се одвиваат два дена, бидејќи утре сите тројца ќе учествуваат на Економскиот форум за регионална соработка организиран од стопанските комори на трите земји. „Верувам дека влегуваме во целосно нова ера на економска, политичка и политичка соработка во регионот, особено кога станува збор за Албанија, Северна Македонија и Србија“, рече претседателот на ПКС, Марко Кадез, коментирајќи го најавеното потпишување на три договори и претстојниот економски форум. 300-400 компании, претежно од регионот.

Минатата недела во Крагуевац, Вучиќ објави дека ќе бидат потпишани договори за трговија, работни дозволи и взаемна поддршка во случај на пожари, поплави и други катастрофи, како и дека на граничните премини ќе бидат направени „брзи ленти“ за полесно преминување на луѓето од регионот. Чадез објасни за Танјуг дека „со оваа и со Европската унија покажуваме дека економиите од регионот не сакаат да влезат во ЕУ само за да влезат, туку да работат заедно за да станат квалитетни и полноправни членки“. Претседателот на Сојузот на трговски и индустриски комори на Албанија, Инес Мукостепа, исто така, изјави за оваа агенција дека ова е процес „што треба да се прифати без сомнение и со визија за нов европски Балкан“.

Самитот во Скопје, освен што е потврда за економските односи, според Миливојевиќ, значи и потврда на политичката волја на владејачките елити во трите земји да го продолжат овој процес и дека го претставува интересот на тие земји за економски и политички термини. „Тоа е истовремено потврда на самата иницијатива како таква. Во меѓувреме, таа не претрпе никакви проблеми, напротив, напредуваше и ова ќе биде потврда за тоа денес. Договорите што се потпишуваат се дополнителна афирмација на концептот на четири слободи на движење, како и целите на овие три земји кога станува збор за европската интеграција. Во исто време, постои дополнителна афирмација на одговорот на состојбата со европската интеграција, имајќи го предвид застојот во политиката на проширување и недостатокот на содржина во европската перспектива за која се залага ЕУ “, посочува Миливојевиќ за Политика “.

Тој посочува дека оваа средба е важна за Србија на многу начини, пред се затоа што е во согласност со стратешките цели на Србија во однос на економијата и соработката со соседите во регионот. Второ, додава тој, тој состанок и самото зајакнување на иницијативата ги релаксираат политичките односи.

„За нас, успехот на иницијативата е важен затоа што ги амортизираме притисоците од регионот на кој сега е изложена Србија и ја потврдуваме тезата со која дејствуваме – дека сме конструктивни. Ова е особено важно за нас со оглед на нашите односи со Сараево во моментов, но и со Загреб на некој начин и, се разбира, со Подгорица. Значи, секоја афирмација оди во прилог на нашиот пристап и позицијата дека треба да се посветиме на она што дава резултати и да ги намалиме отворените прашања на полето на политички разговори и договори “, нагласува Миливојевиќ.

Наведувајќи дека регионалната соработка генерално може да биде успешна само ако сите учествуваат во неа, потпретседателката на Центарот за надворешна политика, Сузана Грубјешиќ, вели дека, за жал, „малиот Шенген“ с still уште се состои од само три држави, што го прави неговиот дофат ограничен . „Овде, на Западен Балкан, ретко се случува сите да бидат подготвени да учествуваат со полн капацитет во регионалната соработка. Затоа, имаме многу регионални иницијативи кои обично се создаваат во Брисел или во некоја друга европска престолнина, а потоа сме потрошувачи на туѓи идеи. За разлика од сето тоа, „мини-Шенген“ потекнува од тука, од регионот, идејата потекнува од Србија. Во моментов, нејзиниот дострел е ограничен и затоа поканата за Сараево, Подгорица и Приштина треба да остане отворена, бидејќи досега се покажа дека оваа иницијатива дава конкретни резултати и дека сите треба да и се придружат “, посочува Грубјешиќ нашиот труд.

Тоа сепак изгледа прилично тешко. Двајцата соговорници укажуваат на внатрешните проблеми во БиХ и Црна Гора што го отежнуваат очекувањето на некои важни политички одлуки сега, како и некои несовладливи причини зошто Приштина не учествува. Меѓу другото, косовските власти бараа еднакво учество од самиот почеток, односно како држава, што е невозможно е секој да прифати. Неодамна, министерот за надворешни работи на привремените институции на Приштина, Доника Гервала-Шварц, дури рече на неформален состанок на министрите на ЕУ во Словенија дека некои „играчи во регионот ја поткопуваат ЕУ“ со иницијативи како „мини-Шенген“ “и дека овој процес може да биде многу опасен за стабилноста и мирот. Балкан. „Малиот Шенген“ сепак има официјална цврста поддршка и од Брисел и од Вашингтон.

Сузана Грубјешиќ смета дека претходниот пристап на Подгорица, Сараево и Приштина кон оваа иницијатива е погрешен затоа што „ЕУ секогаш нè враќа на регионалната соработка, на добрососедските односи“. „Тоа е, не можете да го прескокнете регионот и да одите директно во Брисел. Ова е погрешно поставување на почетокот. Србија влезе во оваа иницијатива со добра волја дека е добра за секого и тоа е правилен и единствен можен пристап. Сега, ако има различни гледишта и разни пречки што се поставуваат таму, тоа не зависи од Србија “, вели таа и посочува дека билатералните односи, барем на Западен Балкан, се клучни и решенија за секого, дури и за успех на секоја регионална иницијатива.

Миливојевиќ смета дека новата средба во рамките на „малиот Шенген“ претставува позитивен резултат во регионот, а потоа и од страна на меѓународната заедница што има влијание во овие земји – целосно да се афирмира оваа иницијатива, особено кога станува збор за Косово . „Одговорноста за понатамошниот напредок не лежи во Белград, Скопје или Тирана, туку кај некои други“, рече тој, истакнувајќи дека „мини-Шенген“ сега се покажува како единствена регионална иницијатива што работи и дава резултати. Неговиот квалитет е што најпрво се заснова на економската димензија, која е суштинска потреба на сите овие земји, а потоа дека има специфични цели, дава конкретен резултат и се потврдува во пракса. „Покрај тоа, ова е единствената регионална иницијатива што на конкретен начин се вклопува во она што се стратешки цели и на ЕУ и на овие земји – да се најде некаде, да се приближи и да се создадат услови за тие земји да влезат во ЕУ. Ова едноставно го негира она што политиката го наметнува – дека овој процес е невозможен или дека процесот треба да се запре “, посочува Миливојевиќ.